DOLAR

32,3944

0.21%
EURO

35,1195

-0.03%
ALTIN(gr)

2.324,59

0,23%
BİST 100

%
Sayıların Diliyle Soğan

Sayıların Diliyle Soğan

Ekonomi gündeminin uzun dönemdir sıkça konuştuğu konuların gelen soğan fiyatlarına dair detaylı bir araştırma gerçekleştirdik. Önemli bir soğan üreticisi olmamıza rağmen fiyatların neden bu kadar yükseldiğini haberimizde değerlendiriyoruz.

ABONE OL
3 Şubat 2022 21:55
Sayıların Diliyle Soğan
0

BEĞENDİM

ABONE OL

Türkiye dünyanın önde gelen soğan üreticilerinden bir tanesidir. 2016 yılı Birleşmiş Milletlere bağlı olan Gıda ve Tarım Örgütü’nün (FAO) verilerine göre Türkiye soğan üretiminde 6. sırada yer almaktadır. Ekim alanlarına göre sıralandığında ise 13. sırada yer alıyoruz.

Önemli bir soğan üreticisi olmamıza rağmen Haziran ayından bu yana soğan haberleri gündemden düşmüyor. Manşetleri süsleyen o başlıklardan bazıları: “Soğan zam şampiyonu, 4 aylık soğan stokumuz kaldı, soğan stokçularına operasyon”. Soğan geçen hafta sosyal medyanın en çok konuşulanları arasında yerini de aldı. Soğan hakkında bu kadar çok konuşuluyor ama soğanla alakalı rakamlar bize ne söylüyor? Gerçekten stokçuluk mu yapılıyor yoksa spekülasyon mu? Herkesin bir yorumu var ancak sayılara bakan pek yok gibi. Gelin soğan üretim ve fiyatlarına birlikte bakalım.

Rakamlar Bize Ne Söylüyor?

Hatırlarsınız belki Haziran ayının zam şampiyonu bir önceki aya yüzde 82,5 oranında artış gösteren soğan olmuştu. Soğan fiyatlarındaki artışın spekülatif olduğu yönünde iddialar fazlasıyla gündemde yerini aldı. Gerçekte durumun ne olduğu anlamak için daha önce et fiyatları için (Et Fiyatları Neden Artıyor?) yaptığımız analizi soğan fiyatları için de tekrarlamakta fayda var.

Bu bağlamda, soğan için tüketicilerin ödediği fiyatı üreticilerin eline geçen fiyatla kıyasladık. Soldaki grafikte yıllık bazda 2005 yılından bu yana tüketici fiyatlarının üretici fiyatlarına oranı yer almaktadır. 2005 yılında tüketicilerin soğana ödediği fiyat üreticilerin eline geçen fiyatın 1,25 katı iken 2018 yılın ilk 10 aylık döneminde bu oran 2,8 kata yükselmiştir. Açık ifadeyle, üreticinin sattığı 1 liralık soğana tüketiciler 2005 yılında 1,25 lira öderken 2018 yılında 2,8 lira ödüyorlar. Aradaki fahiş fiyat farkı nereden kaynaklanıyor? Aracılardan dediğinizi duyar gibiyim. Evet, doğru tahmin (az bir miktarı ise vergiden kaynaklanıyor). Yıllar içerisinde göreli olarak tüketicilerin ve üreticilerin aleyhine aracıların ise lehine fiyat gelişmeleri olmuş. Bu grafikte diğer dikkat çeken nokta ise tüketici fiyatları ile üretici fiyatları arasındaki farkın 2018 yılında önemli bir artış göstermesi.

2018 yılı detaylarını anlayabilmek adına aylık bazda grafiği de sağ tarafa ekledik. 2016 yılı Ocak ayından bu yana 2,5 civarında seyreden oran Haziran ayında 4,3’e yükselmiş. Başka bir ifadeyle, eskiden tarlada 1 lira olan soğana tüketiciler 2,5 lira ödeyerek alıyor iken Haziran ayında 4,3 lira ödemek zorunda kaldılar. Temmuz ayında da yüksek seyreden bu oran Ağustos ayında tekrar eski seyrine dönmüş. Fiyat oranındaki ani çıkış ve iniş, tüketici fiyatlarında sanki spekülatif veya manipülatif bir hareket olma ihtimalinin yüksek olduğunu gösteriyor.

İhtimal dedim çünkü kesin bir şey söyleyebilmek için güncel üretim ve ihracat rakamlarını da görebilmemiz lazım. Örneğin, sözü geçen aylarda yüklü miktarda ihracat yaptıysak elimizde gerçekten sınırlı stok kalmış olabilir ve bu yüzden ani fiyat artışları gözlemlenmiş olabilir. Üretim verilerinde en güncel 2017 yılı rakamlarına erişebiliyoruz. Geçmiş veriden gördüğümüz kadarıyla, üretim yıllar bazında çok fazla değişmiyor, genelde 2 milyon ton civarında bir soğan üretimine sahibiz. İhracat ise yılın ilk 9 ayında geçen yılın aynı döneminin oldukça gerisinde. Bu veriler de fiyat artışlarının temelsiz olduğuna işaret ediyor.

Hâlâ kesin bir şey söylememiz zor çünkü 2018 yılı üretim verilerini bilmiyoruz yalnızca geçen yıla göre önemli bir değişim göstermediğini varsayıyoruz. Bu sebeple, şu kadar aylık soğan stokumuz kaldı gibi cümleler hakkında da kesin yorumlar yapamıyoruz. İstatistiklerin ne kadar önemli olduğu bir kere daha ortaya çıktı. Çiftçi bazında istatistik tutmamız gerekiyor. Kim hangi üründen ne kadar üretti, ne kadarını sattı, ne kadar stok var hepsini istatistikler sayesinde kolayca öğrenebilirdik. Böylece, fiyatlar da spekülasyonlara açık hale gelmezdi.

Tüketiciler Soğan İçin Aracılara Ne Kadar Ödeyecek?

Haziran ve Temmuz aylarındaki artışlar olmasaydı da tüketiciler olarak diğer sebze ve meyve fiyatlarında olduğu gibi soğana da olması gerekenden fazla para ödüyoruz. Soğan fiyatlarının normale döndüğünü söylediğimiz Ağustos, Eylül ve Ekim aylarında üretici soğanın kilosunu yaklaşık olarak 1 liradan satıyor, biz ise yaklaşık 2,3 lira ödüyoruz kilo başına. Yılda yaklaşık 1,7 milyon ton soğan tüketiyoruz. Bu verileri baz alırsak, soğan için ülke genelinde yıllık toplam 3,9 milyar lira para harcayacağız demektir. Bu paranın yalnızca 1,7 milyar lirası üreticinin eline geçecek. Soğanda KDV oranı yüzde 8 olduğu için yaklaşık 312 milyon lira vergiye gidecek. Geriye kalan 1,9 milyar lira da aracıların cebine kalıyor. Toplamda aracılar soğan üreticilerinden daha fazla para kazanacak anlamına geliyor.

Gerek ani fiyat hareketlerini engellemek gerekse üretici ve tüketicinin refahını arttırmak için biran evvel tüketiciler ile üreticiler arasındaki aracı sayısını azaltmak aciliyet arz ediyor.

Haber Kaynağı: Finans365.com / Kağan Taşlamaz

Her türlü soru görüş ve öneri için kagan.taslamaz@finans365.com

NOT: BU HABERİN İZİNSİZ, AKTİF LİNK VERİLMEDEN, BİR BÖLÜMÜNÜN ALINMASI VEYA TAMAMININ KOPYANIP KULLANILMASI DURUMUNDA HUKUKİ SÜREÇ BAŞLATILACAKTIR…”

En az 10 karakter gerekli


HIZLI YORUM YAP